Mağusa olarak da bilinen Gazimağusa, Kıbrıs’ın doğu kıyısında yer alan bir şehirdir. Tarihi binlerce yıl öncesine uzanmaktadır ve çok sayıda uygarlık şehre damgasını vurmuştur.
Antik Çağlar:
Gazimağusa çevresindeki bölge tarih öncesi çağlardan beri yerleşimin olduğu bir bölge olup, Neolitik döneme kadar uzanan yerleşimlere dair kanıtlar bulunmaktadır. MÖ 3. binyılda, Gazimağusa’nın bugünkü konumunun yakınında Enkomi kenti (antik çağda Alasia olarak bilinir) kurulmuştur. Enkomi önemli bir ticaret merkezi haline gelmiş ve Hititler, Mısırlılar ve Mikenler de dahil olmak üzere çeşitli egemen güçler altında zenginleşmiştir.
Roma ve Bizans Dönemleri:
Roma döneminde Arsinoe olarak bilinen Gazimağusa daha fazla büyüme ve gelişme göstermiştir. Şehir bir ticaret merkezi olarak gelişmiş ve çok sayıda tapınak, kamu binası ve villa ile süslenmiştir. MS 4. yüzyılda Hıristiyanlığın bölgede baskın din haline gelmesiyle Gazimağusa önemli bir piskoposluk merkezi haline gelmiştir.
Ortaçağ Dönemi:
MS 7. yüzyılda Arap akınları Doğu Akdeniz’i etkilemeye başladı ve Gazimağusa Arap kontrolüne girdi. Şehrin Arap korsanların kalesi haline gelmesi, Bizans İmparatoru Konstantin VII’nin 10. yüzyılda şehrin etrafına savunma duvarları inşa ettirmesine neden olmuştur. Bu surlar Gazimağusa’nın tanımlayıcı bir özelliği haline gelecektir.
Lüzinyan ve Venedik Hakimiyeti:
1192’de, Haçlılar döneminde, İngiltere asıllı Richard The Lionheart Kıbrıs’ı Tapınak Şövalyeleri’ne, onlar da daha sonra Guy de Lusignan’a sattılar. Lusignan hanedanı Kıbrıs’ı üç yüzyıldan fazla yönetti ve Gazimağusa’yı başkent yaptı. Şehir, Aziz Nikolaos Katedrali gibi etkileyici Gotik tarzı binaların inşa edilmesiyle önemli bir büyüme yaşadı. 1489 yılında Kıbrıs Venedik Cumhuriyeti’ne satıldı ve Gazimağusa Venedik yönetimi altında gelişmeye devam etti.
Osmanlı Yönetimi:
1571 yılında Osmanlı İmparatorluğu Kıbrıs’a bir çıkarma yaptı ve Gazimağusa’yı ele geçirdi. Osmanlılar dikkatlerini adanın diğer bölgelerine yoğunlaştırdıkça şehrin zenginlliği azalmaya başladı. Gazimağusa’nın limanı kısmen kapatılarak denizcilikteki önemi sınırlandırıldı. Ancak şehir, aralarında ünlü Othello Kulesi’nin de bulunduğu mimari mirasını korumayı başardı.
İngiliz Yönetimi ve Bölünme:
Osmanlı İmparatorluğu’nun gerilemesinin ardından Kıbrıs 1878 yılında İngiliz idaresi altına girmiştir. Gazimağusa bu dönemde önemli bir liman olmaya devam etmiş ve çeşitli altyapı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 1960 yılında Kıbrıs İngiltere’den bağımsızlığını kazandı, ancak Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türk toplumları arasındaki toplumlararası gerilim tırmanarak 1974 yılında adanın bölünmesine yol açtı.
Modern Dönem:
Kıbrıs’ın bölünmesi sırasında Gazimağusa adanın Kıbrıslı Türklerin kontrolündeki kısmına düşmüş ve adı Mağusa olarak değiştirilmiştir. Şehir çatışmalardan büyük ölçüde etkilenmiş ve Kıbrıslı Rum nüfusu yerinden edilmiştir. Şehri çevreleyen ve Maraş olarak bilinen bölge terk edilmiş ve bugüne kadar kapalı bir hayalet kasaba olarak kalmıştır.
Bölünmeden bu yana Gazimağusa bir miktar gelişme göstermiş olsa da eski önemini yeniden kazanamamıştır. Bugün, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti için idari ve ticari bir merkez olarak hizmet vermekte ve tarihi yerlerini yeniden canlandırma ve koruma çabaları devam etmektedir.
İşte Kuzey Kıbrıs, Gazimağusa’daki bazı tarihi yerler:
- Othello Kalesi: Shakespeare’in “Othello” oyunuyla bağları olan bir ortaçağ kalesi.
- Şehir Surları: Eski şehri çevreleyen 15. yüzyıldan kalma etkileyici surlar.
- Lala Mustafa Paşa Camii: Aslen Gotik bir katedral, şimdi ise güzel bir cami.
- Namık Kemal Zindanı: İngiliz sömürge yönetimi sırasında hapishane olarak kullanılan yeraltı kompleksi.
- Venedik Sarayı: Venedik döneminden kalma, şimdi harabe halinde olan büyük bir konak.
- Bu tarihi yerler Gazimağusa’nın zengin kültürel ve mimari mirasına bir bakış sunmaktadır.
